Złotników służebnych spotykamy na przykład na dworze Bolesława Wstydliwego, chociaż już w początkach XII w. ta forma rzemiosła zaczęła powoli zanikać. Na podstawie zachowanych przedmiotów biżuterii przypuszczać należy, że złotnicy książęcy wykonywali je w większej mierze ze srebra niż ze złota. Wskazują na to także wykopaliska archeologiczne, ujawniające przewagę przedmiotów z tego kruszcu. Trzeba jednak pamiętać, że parytet między złotem a srebrem nie zawsze był taki jak w naszych czasach. Bywały nawet okresy, kiedy kształtował się on jak 2:1, a więc srebro było tylko o połowę tańsze od złota. Stąd odpowiednia też wartość srebrnej biżuterii. W każdym razie zarówno materiał, jak i techniki wykonania były polskim rzemieślnikom dobrze znane. Zwróćmy jeszcze uwagę na częste w polskiej biżuterii elementy dekoracyjne o stylu geometrycznym, który od okresu żelaza przetrwał do dnia dzisiejszego. Styl ten najbardziej przydatny do wszelkiego rodzaju kompozycji w metalu, posłuszny narzędziom, daje pełne szanse osiągnięcia efektów piękna, a nieraz wyrafinowanego luksusu, mimo stosowania w obróbce dość prostych środków technicznych.
Tu należy przypomnieć, że skarby będące miernikiem bogactwa dają największą możliwość tezauryzacji, często też były dla zabezpieczenia przed rabusiami ukrywane w ziemi (zakopywane). Nierzadko też wkładano cenną biżuterię, pieniądze lub kruszec do grobu wraz ze zmarłymi, dzięki czemu zachowały się jeszcze do dziś dowody wysokiego poziomu polskiej kultury materialnej. Przykładem mogą być skarby z wykopaliska w Stujkowie pod Kołobrzegiem odkryte w 1926 r. Znaleziono tu m. in. naszyjnik srebrny o wadze 11 g, częściowo uszkodzony. Według danych archeologicznych skarb ze Stujkowa pochodzi z połowy XI w. (datuje go moneta bita w Czechach za panowania księcia Brzetysława I), z tym że sam naszyjnik mógł być wykonany wcześniej. Rzemiosło w okresie od końca X aż po wiek XVI ma charakter dworski i nazywane jest często książęcym. Jednocześnie wyrasta rzemiosło grodowe, później miejskie (civitas) w dużym stopniu do XIV wieku uzależnione od suwerenów władających grodami. Z niego powoli miało rozwinąć się rzemiosło cechowe oraz klasztorne, nie podlegające wpływom świeckich suwerenów.
Komentarze