Złoto
Złoto (Au) jest miękkie i najbardziej ciągliwe ze wszystkich metali. Daje się wyklepywać na listki o grubości 0,0008 mm i prześwieca zielonkawą barwą. Z 1 g złota można wyciągnąć drut o długości ponad 2400 m. Czyste złoto posiada charakterystyczną barwę złoto-żółtą o silnym połysku, nie ulega także wpływom atmosferycznym, nie działają na nie kwasy, rozpuszcza się tylko w wodzie królewskiej, tj. w mieszaninie stężonego kwasu solnego i azotowego. Po stopieniu i żarzeniu nie traci barwy i połysku. Dobrze przewodzi ciepło i elektryczność. Masa właściwa złota 19,3, masa atomowa 196,96, topi się w temperaturze 1063°C. Posiada zdolność spawania na zimno. W przyrodzie złoto w czystej postaci spotyka się bardzo rzadko, przeważnie występuje łącznie ze srebrem lub miedzią. Wydobywane jest w stanie rodzimym z rud znajdujących się zazwyczaj na znacznych głębokościach w pierwotnej skale kwarcowej lub z pokładów wtórnych, tzn. z piasku rzecznego w postaci pyłu, ziarenek, drobnych blaszek lub większych bryłek.
Srebro
Srebro (Ag) w stanie rodzimym jest metalem o barwie białej z pięknym połyskiem, wskutek czego daje się łatwo polerować. Masa właściwa 10,5, masa atomowa 107,87, temperatura topnienia 961°C, temperatura wrzenia 1950°C, ale już w niższych temperaturach zaczyna się utleniać. Srebro jest najlepszym ze wszystkich metali przewodnikiem ciepła i elektryczności. Jest odporne na działanie atmosferyczne, czernieje jednak na powietrzu pod wpływem siarkowodoru. Rozszerzalność srebra zagrzanego do temperatury 650°C wynosi około 1,2%.
Srebro występuje w stanie rodzimym, często towarzyszy rudom ołowiu i miedzi, a także spotyka się w związkach chemicznych. Bardzo często znajduje się w rudach argentytu w związku z siarką i pirargirytu w związkach z antymonem i siarką. W stanie rodzimym w rudach zawierających niekiedy do 25% srebra występują złoto, platyna, miedź i inne metale.
Obok złota srebro jest drugim metalem, który znalazł tak powszechne zastosowanie do celów zdobniczych, i to od najdawniejszych czasów po dzień dzisiejszy. Obecnie srebra używa się do wyrobu biżuterii, takiej jak na przykład brosze, klamry, łańcuszki, pierścionki, naszyjniki, kolczyki, klipsy itp.
Platyna
Platyna (Pt) chemicznie czysta posiada masę właściwą 21,4, masę atomową 195,09, twardość jej wynosi 4,5 według skali Mohsa. Topi się w temperaturze 1775°C. Widoczność topnienia już w temperaturze około 1300°C. Platyna rodzima ma barwę szarobiałą, jest bardzo odporna na działanie czynników chemicznych, rozpuszcza się podobnie jak złoto w wodzie królewskiej.
Czysta platyna jest miękka i nadaje się do walcowania oraz wyciągania najcieńszych nitek o średnicy 0,0009 mm. Platyna, jak również pozostałe platynowce, łatwo dają roztwory koloidalne, które można otrzymać różnymi sposobami. Jest jednak bardziej odporna na kwasy niż złoto.
W czasach prahistorycznych używane było do celów zdobniczych, w staroegipskich umiano je już stopić, z tego okresu datują się też pierwsze stopy złota z miedzią i srebrem.
Platynowce
Platynowce są to najcięzsze pierwiastki. W skorupie ziemskiej występują w bardzo małych ilościach: od 2,10—5% (Pt), według Fersmana do 10,10—7%. Oczyszczanie i rozdzielanie platynowców jest bardzo skomplikowane i osłonięte tajemnicą. Platynowce zostały odkryte w pierwszej połowie XIX wieku. Roczna ich produkcja nie przekracza 40 ton rocznie.
Dzielą się one na: platynowce lekkie – pallad, rod, ruten, oraz platynowce ciężkie – osm, iryd, platyna.
Osm
Osm (Os). Ciężar właściwy 22,5, ciężar atomowy 190,2, punkt topliwości 2600°C. Ma największą twardość wśród metali – 6,5 według skali Mohsa. Jest jednym z najcięższych metali i najtrudniej topliwym. W przyrodzie występuje w połączeniu z irydem. W kwasach i w wodzie królewskiej nie rozpuszcza się. Należy zachować wielką ostrożność w czasie topnienia osmu, gdyż wydziela bardzo trujące pary. Należy więc tego rodzaju procesy dokonywać w digestorium przy dobrze działającym wyciągu.
Rod (RH) występuje w ferroplatynie, w irydoosmie oraz w sperylicie. Ciężar właściwy 12,4, ciężar atomowy 102,95. Topi się w temperaturze 1970°C. Twardość według skali Mohsa 6. W kwasach nie rozpuszcza się. Powłoki są kolorem łudząco podobne do srebra, ale nie czernieją w powietrzu jak ono.
Ruten (Ru), ciężar właściwy 12,3, ciężar atomowy 101,907, punkt topliwości około 2500°C. Twardość podobnie jak irydu 6,5. Jest barwy szarobiałej, utlenia się łatwo na powierzchni, jest kruchy, nie rozpuszcza się w żadnych kwasach ani wodzie królewskiej. Ruten znajduje się w połączeniu z platyną w irydoosmie oraz jako siarczek.
Ponieważ pallad, iryd, osm, rod i ruten występują w przyrodzie w połączeniu z platyną nazywamy wymienione metale – platynowcami. Wszystkie platynowce w stanie rodzimym są bardzo odporne na czynniki zewnętrzne.
Komentarze