Małe ilości złota topi się na węglu drzewnym. Jest to tzw. sposób niewymazy, nie wymagający specjalnych inwestycji. Węgiel do tego celu musi być możliwie najlepszego gatunku i w większym kawałku bez pęknięć, a powierzchnia jego powinna być należycie wyrównana. Na jednej trzeciej powierzchni wydrąża się małe wgłębienie o kształcie miseczkowatym na metal.
Jeszcze jest inny sposób odlewania małych ilości złota za pomocą miseczki lub tygielka z „dziobkiem” do wlewania. Sporządzenie takiej miseczki jest bardzo proste. Rozmiękczony w wodzie azbest a następnie odpowiednio uformowany suszy się na ogniu aż do zupełnego odparowania wody; nie wolno zapominać o uformowaniu w miseczce czy tygielku dziobka do wlewania metali. Większe ilości złota topi się w tyglach grafitowych. Nowy tygiel przed użyciem wymaga natarcia dobrze od wewnątrz sproszkowanym boraksem, co uniemożliwia przyleganie stopionego metalu do ścian tygla oraz ułatwia wylewanie.
Temperaturę topnienia mierzymy pirometrem, możemy też określać na podstawie koloru stopionego złota. Barwa czerwona występuje przy temperaturze 600-850°C, barwa od ciemno- do jasnożółtej przy 850-1100°G, a powyżej 1200°G stopione złoto ma już kolor prawie biały.
Piece do topienia metali szlachetnych
Topnienie metali szlachetnych znane było już w starożytnym Egipcie. Najstarsze piece tyglowe były wyłożone od wewnątrz materiałem ognioodpornym. Współczesne piece są na paliwa gazowe, ropne i elektryczne, ich wielką zaletą jest możliwość swobodnej regulacji temperatury oraz łatwość usuwania zanieczyszczeń. W ostatnich latach jubilerzy, a zwłaszcza srebrnicy, wykonują odlewy na tzw. tracony wosk. Technika ta znana jest już od dawna, a była specjalnością w pracowni Benvenuta Celliniego. Tą metodą można odlewać najbardziej skomplikowane wzory z zachowaniem czystości rysunku. Odlewania dokonuje się w specjalnym, do tego celu wykonanym modelu, do którego wlewa się wosk, łączy się (o ile składa się z kilku części) w jedną całość, oblepia się materiałem ognioodpornym tworząc formę, która może być użyta do odlewu na zasadzie działania siły odśrodkowej, polegającego na tym, że siła odśrodkowa powoduje dokładne wypełnienie formy metalem. Formę należy zachować w ruchu obrotowym do momentu skrzepnięcia metalu.
Ważną operacją jest walcowanie, przy którym materiał walcowany należy uprzednio wyżarzyć, w przeciwnym razie będzie pękać. Nie wolno więc dopuścić do zbytniego stwardnienia blachy i w porę ją żarzyć.
Niejednokrotnie podczas walcowania stopów złota materiał pęka, kruszy się i wykazuje rysy. Przyczyn wywołujących te zjawiska jest wiele, wymienimy tylko najważniejsze z nich:
1) domieszka ołowiu powoduje kruchość – złoto trzeba poddać rafinacji;
2) przegrzanie materiału podczas żarzenia powoduje nieprawidłową krystalizację, stop przy walcowaniu rozluźnia się i tworzy rysy – materiał taki należy przetopić;
3) metal za gorący podczas wylewania, zachodzi nieprawidłowa krystalizacja, przy walcowaniu powstają rysy – materiał taki należy przetopić;
4) metal wylany w stanie zbyt zimnym jest gęsty, tworzą się w nim luki i pory powodujące przy walcowaniu rysy – metal taki należy przetopić;
5) metal źle zabezpieczony przed utlenieniem przy topieniu lub zanieczyszczony opiłkami innych metali rysuje się, łuszczy i występują w nim pęcherzyki – materiał taki należy odpędzić, przetapiając w tyglu wyłożonym mieszaniną gliny, przepalonych i sproszkowanych kości i soli kuchennej.
Stopy złota zawierające zanieczyszczenia w postaci domieszek nie działających ujemnie na właściwości stopów, obniżających jednak ich ciągliwość, łatwo dają się oczyścić przy topieniu. Do tego celu stosuje się saletrę sodową albo chlorek rtęciowy (sublimat).
Komentarze