Na przełomie XIX i XX wieku zaczął się rozwijać wielki ruch nowatorski. Był to swego rodzaju bunt przeciw stałej kontynuacji form stylów historycznych, przeciw panującym kanonom i stereotypowym szablonom. Kierunek ten – nazwany secesją – objął wszystkie dziedziny sztuki od architektury, szczególnie architektury wnętrz, poprzez malarstwo, rzeźbę, sztukę użytkową aż do interesującej nas biżuterii, w której forma swobodnej linii prostej czy też powyginanej, kapryśnej lub wiotkiej, jak np. wijąca się roślina czy kwiat na smukłej łodydze, znalazła szerokie zastosowanie w broszach, szpilach, a nawet pierścionkach.
W ornamentyce najczęściej spotykane są motywy botaniczne – kwiaty, liście stylizowane czy też elementy ze świata fauny, formy zwiewne, idące w kierunku natury „d’après nature”, lub często kontrastujące z nią. Ale też i odwrotnie, występują tu kształty obłe, jakby nabrzmiałe. Charakterystyczne są dla tego kierunku asymetria, płaski ornament, kompozycja dekoracyjna i giętkość linii. Secesja kreuje nowy styl życia, a więc praktyczność i większą swobodę, co przejawia się w sposobie życia, ubierania się, dostrzegania uroków natury. Biżuteria staje się bardziej powszechna, bardziej użytkowa, bardziej dostępna, tańsza, mniej elitarna, ale jest także i droga.
Pierścionki to kruche gałązki z drobniutkimi kwiatuszkami i listkami z kamyczków szlachetnych czy półszlachetnych. Duże kamienie oprawiano również w złoto i bogato zdobiono. Ornament szeroko stosowano we wszystkich wyrobach jubilerskich, dotyczy to zwłaszcza bransolet, brosz, które wówczas są bardzo modne. Klamry, sprzączki, a nawet grzebienie wpinane w modne uczesania, należały do akcesoriów biżuteryjnych, jak też szpile do fantazyjnych kapeluszy, a nawet do krawatów męskich.
Kierunek ten przybierał różne nazwy w różnych krajach, np. we Francji i Belgii „Style moderne”, we Włoszech „Libetty” (nazwa całkiem niewłoska), w Niemczech m.in. „Sezission”, w Polsce jako odpowiednik niemieckiego – secesja. Zresztą nazw na określenie tego stylu było bardzo dużo w zależności od twórców i różnych form tego kierunku przez nich stosowanych. Ogromne osiągnięcia w tym czasie zdobywają grupy artystów wiedeńsko-monachijskich, budząc podziw na międzynarodowych konfrontacjach sztuki użytkowej, a zwłaszcza sztuki dekoracyjnej.
Polska secesja wzięła początek ze środowiska wiedeńsko-monachijskiego, ale tak jak w wielu przypadkach bywa, kształtując się pod tym wpływem nasza sztuka tego okresu zachowała specyficzny styl. Może to wypływało z tęsknoty za wolnością, że nacechowana była symboliką zrozumiałą tylko dla Polaka. Może obcowanie z naturą dało twórcom większe bogactwo tak modnych wówczas motywów kwiatów nenufaru, dmuchawca, ostu, liści kasztana, rozmaitych ptaków i owadów. Czy wreszcie piękno ziemi polskiej i jej cennych zabytków sprawiało, że często sięgano do palety nie tylko w celu udokumentowania uroku tych obiektów, ale także ich wartości historycznej.
Malarze Młodej Polski, idąc za głosem Cypriana Norwida wzywającym do stworzenia wielkiej sztuki narodowej, opartej na tradycjach sztuki ludowej, świadomie i z entuzjazmem sięgali do zasobów kultury wsi polskiej. W tym okresie Kraków był najżywszym ośrodkiem życia artystycznego w Polsce, skupiającym w swych murach najwybitniejszych ludzi kultury i sztuki. Wystarczy tu przypomnieć choćby tylko genialnego poetę i malarza Stanisława Wyspiańskiego. Wielkie sprawy narodowe i mądrość ludowa splotły się w jego nasyconej symboliką, ukwieconej poezji i sztuce, stając się jednym z najpiękniejszych przykładów polskiej secesji.
Komentarze